Η οικογένεια είναι ένα δυναμικό σύστημα με δική της σύνθεση, δομή και κανόνες. Τα μέλη της επικοινωνούν, τους ενώνουν συναισθηματικοί δεσμοί και αναλαμβάνουν συγκεκριμένους ρόλους. Στις σύγχρονες κοινωνίες, η οικογένεια έχει τροποποιηθεί πολύ, οι ρόλοι είναι συγκεχυμένοι και οι απαιτήσεις πολλές. Η οικογενειακή θεραπεία χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση προβλημάτων στις σχέσεις και στην επικοινωνία ανάμεσα στα μέλη μιας οικογένειας, ως υποστήριξη σε προβλήματα ή στρεσογόνες καταστάσεις που μπορεί να αντιμετωπίζει μια οικογένεια (π.χ. σοβαρή ασθένεια κάποιου μέλους, εξάρτηση από ουσίες, κλπ.), αλλά και για την επεξεργασία και επίλυση συγκρούσεων που διαταράσσουν τη ζωή της οικογένειας.

Η οικογένεια ως σύστημα αποτελεί ένα σύνολο το οποίο συνιστά κάτι περισσότερο από το απλό άθροισμα των μερών του, καθώς αποτελείται από τις διασυνδέσεις / σχέσεις μεταξύ των μερών του τα οποία βρίσκονται σε συνεχή αλληλεπίδραση. Η κατανόηση της συμπεριφοράς ενός μέλους βασίζεται στην μελέτη ολόκληρου του συστήματος, καθώς επηρεάζει και επηρεάζεται από την συμπεριφορά των λοιπών μελών. Επομένως, για να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα σε μία οικογένεια, είναι αναγκαίο να αναλύσουμε την επικοινωνία, τις αλληλεπιδράσεις και τα μοτίβα συμπεριφοράς μεταξύ των μελών της.

Συχνά η «προβληματικότητα» ενός ατόμου στην οικογένεια στηρίζεται στην δυσλειτουργία του συνόλου, την αδυναμία της οικογένειας να εκτελέσει δημιουργικούς σκοπούς και λειτουργίες εμπερίεξης, καθώς επίσης και στην μεταβίβαση προβληματικών μοτίβων συμπεριφοράς ή συμπτωμάτων από προηγούμενες γενιές. Τα συμπτώματα ενός μέλους φαίνεται να εξυπηρετούν συγκεκριμένους σκοπούς ή οφέλη για όλο το σύστημα και όχι ατομικά για το μέλος που εμφανίζει την προβληματική συμπεριφορά. Με άλλα λόγια, ένα μέλος της οικογένειας «αναλαμβάνει» να εκδηλώσει το σύμπτωμα του όλου συστήματος και γίνεται «η φωνή της οικογένειας» όσον αφορά στην έκκληση για βοήθεια.

Στην οικογενειακή θεραπεία, τα μέλη καλούνται να μιλήσουν ανοιχτά για τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους, για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν και για τους ρόλους που έχουν υιοθετήσει (θύμα, μάρτυρας, αποδιοπομπαίος τράγος, φροντιστής, προστάτης, κ.α.) μέσα στην οικογένεια. Σκοπός είναι να αντιληφθούν τις αιτίες δυσλειτουργίας του οικογενειακού συστήματος, να ανακαλύψουν νέους τρόπους επικοινωνίας και επίλυσης συγκρούσεων και να βοηθηθούν ώστε να αναλάβουν πιο λειτουργικούς και θετικούς ρόλους. Με αυτόν τον τρόπο η οικογενειακή θεραπεία συντελεί στην βελτίωση των σχέσεων και της επικοινωνίας εντός της οικογένειας καθώς και στην προσωπική εξέλιξη των μελών.

Στις συνεδρίες οικογενειακής θεραπείας συνήθως (αλλά όχι απαραίτητα) συμμετέχουν όλα τα μέλη της οικογένειας και η διάρκεια της κάθε συνεδρίας είναι 90 λεπτά.